نشانه شناسی مکان در تئاتر معاصر ایران با تأکید بر اجراهای جلال تهرانی، عنوان بخش عملی: اجرای نمایشنامه ی "دو دلقک و نصفی"

پژوهش حاضر با هدف تبیین امکانات متن و اجرا از طریق کارکرد نشانه¬ای مکان در اجراهای جلال تهرانی انجام گرفته است. این پژوهش سعی در آن دارد تا علاوه بر شناسایی شبکه¬ی گسترده¬ی عوامل دخیل در رمزگان مکان و تأثیرهای متقابل لایه¬های دیگر بر مکان، تأثیر و جایگاه مکان را به مثابه¬ی یک نظام نشانه¬ای ساختمند که وارد سطوح مختلفی از دلالت شده، بررسی کند. در این پژوهش بر مبنای چارچوب نظری نشانه¬شناسی لایه¬ای به بررسی نشانه¬های مکانی در تئاتر با تأکید بر پنج اجرا از جلال تهرانی پرداخته می¬شود: تک¬سلولی¬ها، هی مرد گنده گریه نکن، مخزن، به صدای زمین گوش کن و سیندرلا. مکان به مثابه¬ی یک زیررمزگان فرهنگی در تئاتر به یک لایه¬ی متنی(عرصه¬ی بیان)تبدیل می شود،¬ دلالت مضاعف می یابد، از جایی برای زیستن شروع می کند-به یک رسانه تبدیل شده و در نهایت به نشانه¬ی نشانه¬ها تبدیل می¬شود. نگاه تهرانی به بُعد مکان نگاهی تک¬بعدی نیست. بلکه مکان در آثار او به تمهیدی تبدیل می-شود در قالب لایه¬ای رمزگانی که با سایر نظام¬های رمزگانی همبستگی دارد. تهرانی با خلق مکان-های تأثیرگذار فضا را در جهت آنچه می¬خواهد به مخاطب تفهیم کند سوق می¬دهد. مکان با سطوح مختلف نشانه¬ای ادغام می¬شود و به هم¬کنشی با دنیا و دیگران منجر می¬شود. نظام نشانه¬ای مکان با نظام¬های نشانه¬ای دیگر در تعامل قرار می¬گیرند. به این ترتیب یک همبستگی معنادار میان مکان و سایر نظام های نشانه¬ای را شاهد هستیم. پس از توضیحاتی درباره¬ی نشانه¬شناسی لایه¬ای به عنوان چارچوب نظری و نشانه¬شناسی مکان به بررسی کارکردهای نشانه¬ای لایه¬ی مکان در تقابل با سایر عناصر و نظام¬های درام، در اجرا و با هدف اثبات فرضیه¬مان پرداختیم. نگارنده در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی، تکنیک کتابخانه¬ای، فیلم¬های اجرا و همچنین از چارچوب نظری معاصر درباره¬ی نشانه شناسی لایه¬ای بهره گرفته است. کلید¬واژه¬ها: نشانه¬شناسی مکان تئاتر، نشانه¬شناسی لایه¬ای، جلال تهرانی